Piše: Piše: dr.sci. Nermin Tursić
Prošlo je kratko vrijeme od 08. juna. 2024. godine, kada je održan prvi “Svesrpski sabor”, pod službenim nazivom: “Jedan narod, jedan sabor – Srbija i Srpska”. U sklopu te manifestacija održana je zajednička sjednica vlada “rs-a” i Srbije na kojoj je usvojena “Deklaracija o zaštiti nacionalnih i političkih prava i zajedničkoj budućnosti srpskog naroda”. Ovim činom pomenute vlasti žele da dođu do strateškog dokumenta koji će zadobiti parlamentarnu legitimizaciju tj. biti usvojen u skupštinskim procedurama BH entiteta “rs-a” (što je već učinjeno 02. jula, 2024. godine) i Skupštine Republike Srbije (što se očekuje), sa ciljem “rehabilitacije srpskog nacionalnog interesa i pružanje jasnih odgovora na ključna pitanja koja se tiču srpskog naroda”.
Dodatno aktivnosti se očituju u namjeri pomenutih vlasti da se narod koji živi u različitim suverenim državama stavi pod jednu “svesrpsku instituciju”, te da se “okiti” jedinstvenim i simbolima i praznicima, pri tome namjerno zanemarujući načelo suverenosti i teritorijalnosti susjednih država, a prije svih Bosne i Hercegovine. Takva vrsta političkog programa prema Bosni i Hercegovini se „navodno“ lagitimizira uspostavljenim specijalnim odnosima između BH entiteta „rs-a“ i Srbije.
U suštini, „Deklaracija“ je pisani dokumenet projekta „Srpski svet“, ili jednostavnije rečeno, nova velikodržavna agenda. Sadržajno ne predstavlja neki inovativan politički program, nego replikaciju određenih historijskih velikodržavnih procesa koji se ponavljaju u našoj svakodnevnici. Kao takvi mogli bi imati negativne političke posljedice u regiji slične onim koje je proizveo i njen predhodnik, projekt „Velika Srbija“, na osnovu kojeg se trebala izgraditi država koja bi okupljala sve etničke Srbe. Upravo je zbog toga poslužio kao mehanizam preko kojeg je Srbija srušila jugoslovensko načelo ravnopravnosti naroda i republika, plasirala narativ o ugroženosti srpskog naroda, promovisala ideologiju „nacional-komunizma“ i definisala granice nove „srpske države“. Ista je trebala da se zapadno prostire na prostoru Karlobag-Ogulin-Karlovac-Virovitica.
Skoro pa identično tom projektu koji je sa sobom odnio stotine hiljada mrtvih, nekoliko miliona raseljenih, počinjenog genocida u Srebrenici i drugih najtežih ratnih zločina, Aleksandar Vulin je polovinom 2021. godine, javno objelodanio projekt „Srpski svet“ koji u svojoj agendi ponovo proklamira narativ „o ugroženosti Srba koji žive izvan teritorije Republike Srbije“. Permanentno se ta formulacija odnosi na etničke Srbe koji žive u Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini, Kosovu i Hrvatskoj, jer kako sam ističe, oduzeto im je temeljno pravo na samoopredjeljenje i stvaranja „vlastite srpske države“. Također, nakon tridesetak godina ponovo se pravi i „svesrpska etnička karta“. Za razliku od „Velike Srbije“, karta „Srpskog sveta“ se razlikuje u konturi koja bi se danas mogla definsati zapadnom linijom Banja Luka-Podgorica-Sjeverna Mitrovica, dok Srbi u Hrvatskoj ostaju predmetom kulturnog i vjerskog uticaja.
Na ovaj način je ponovo definisan „srpski etnički prostor“ u kojem se vrši omalovažavanje i negiranje etničkog i nacionalnog identiteta drugih naroda i nacija. Kao primjer toga imamo stalne izjave predsjednika BH entiteta „rs-a“, Milorda Dodika, koji Bošnjake naziva „muslimanima“ i na taj način im oduzima etnički identitet i svodi ih na
religisku zajednicu, dok službeni Beograd i Srpska pavoslavna crkva nastoje da crnogoracima oduzmu nacionalni identitet i vežu ih za „vlastiti srpski“. Paraleno s tim na Kosovu se nastoji teritorijalno razagraničiti „srpska nacionalna zajednica“ od kosovarske zajednice, uz narativ, da je „Kosovo sastavni dio Srbije“.
Jasno da je riječ o historijskom revizionizmu i novom pokušaju uspostave „srpskih granica“ koje bi „u pogodnom internacionalnom trenutku trebale da postanu državne granice neke nove „Velike Srbije“. Ovakvu namjeru potvrđuje govor Patrijarha srpskog Porfirija u Bijeljini, kada je u jesen 2022. godine, rekao: „granice su promjenjiva kategorija (…) a nismo sigurni da se u istoriji u kojoj je sve relativno neće mijenjati i ubuduće“. Slično njegovoj izjavi i zastupnik u skupštini Srbije, Branimir Nestorović je 14. februara 2024. godine u Banjoj Luci zajedno sa Miloradom Dodikom neskriveno zagovarao uspostavu „Velike Srbije“ koja bi obuhvatala Kosovo, Crnu Goru i BH entitet „rs“. Tom prilikom su najavili kako će zajednički raditi na provedbi takvog projekta, u kojem „svi Srbi trebaju živjeti u jednoj državi i biti dio srpskog sveta“.
Poseban uticaj velikosrpske politike je usmjeren ka Bosni i Hercegovini. Prostor joj dodatno otvara neusklađenost Bošnjačke i Hrvatske politike, dok se sama realizacija projekta vezuje za Milorada Dodika, kao glavnog protagoniste secesionističke politike.
U posljednje vrijeme je imenovani „strateški“ promovirao nimalo bezopasnu ideju o tzv. „mirnom razdruženju“. Njom se Bosna i Hercegovina nastoji kvalificirati kao „konfederacija ili savez entiteta“ čije postojanje ovisi o enitetetskoj volji „združivanja“, a samim time i „legitimnog razdruživanja“.
Jasno je da se ovdje radi o segmentu „velikosrpskw politike“ i antibosanskoj podvali. Ovakva kvalifikacija je potpuno suprotna činjenicama o državi Bosni Hercegovini i njenom suverenom statusu. Suprotna je i odredbama Aneksa IV Dejtonskog mirovnog sporazuma koji Bosnu i Hercegovinu definiše kao jedinstvenu i demokratsku „državu“ koja se sastoji (a ne sastavljena) od entiteta kao njenih administrativnih jedinica.
U skladu sa navedenim, može se reći da je politički dvojac, Milorad Dodik i glavni protagonist ideje „Srpskog sveta“ Aleksandar Vučić, pokazao da svojim političkim aktivnostima ne predstavljaju samo prijetnja miru, nego prestavljaju prijetnju uspostavljenoj demokratiji. To potvrđuje činjenica o njihovom načinu vladanja koji se zasniva na pokušaju replikacije autokratskih sistema i njihovih lidera kao što su Vladimir Putin, Aleksandar Lukašenko, Xi Jinping i drugi.
Sve u svemu, „Srpski svet“ je modificirana vrsta sofisticiranog velikosrpstva prilagođenog novim, savremenim okolnostima. Cilj mu je jasan. Kroz formulaciju integriranog srpstva potrebno je ponovo stvoriti jedinstven „srpski prostor“ koji bi bio usklađen sa interesima „matične države“. Na taj način bi Srbija preko „srpskih zajednica“ susjedne države pretvorila u prostor neposrednog političkog uticaja, kojima bi u svakom trenutku mogla narušiti državni suverenitet i teritorijalni integritet ili proizvesti drugi oblik nestabilnosti.
Ove namjere su prozrele i jasno osudile Sjedinjene Američke Države i Njemačka, dok su ostale države članice Evropske unije ostale krajnje pasivne. Tačnije, Evropska unija je kao entitet zbog nepostojanja jedinstvenog stava država članica ostala nijema na ova zbivanja, identično kao što je bila nijema i nespremna na pojavu ideje „Velike Srbije“ pred kojom se jugoslavenska federacija raspala uz najkrvavije oružane sukobe i najteže ratne zločine.
Nasuprot takvom stavu, odgovor Evropske unije i NATO saveza treba da bude aktivan, da se očituje u obliku oštre osude i istaknutog upozorenja. Ukoliko bi pojedinci i država ostali dosljedni sprovedbi velikodržavnog projekta (što evidentno jesu), trebale bi da prema istima uslijede ozbiljne političke i ekonomske sankcije.
Osim toga, potrebno je da Visoki prestavnik u Bosni i Hercegovini izmijeni „Krivični zakon Bosne i Hercegovine“, na način, da se svaki verbalni napad na suverenitet i teritorijani integritet države Bosne i Hercegovine ili bilo koji drugi oblik „poniženja države“ smatra krivičnim djelom, a „Izborni zakon Bosne i Hercegovine“, na način, da se svakom izabranom dužnosniku koji ne poštuje državu Bosnu i Hercegovinu, njen državni suverenitet i teritorijalni integritet može oduzeti izabrana ili imenovana pozicija i zabraniti ponovno kandidovanje ili imenovanje. Takva vrsta zakonskih rješenja bi suzbila politiku secesionizma u Bosni i Hercegovini i znatno smanjila broj njenih protagonista, kao što bi umanjila snagu i opseg projekta „Srpskog sveta“.
Poučeni iskustvom „Ruskog sveta“ i njegovih posljedica, vjerujemo da će se stvari odvijati u tom pravcu.
